W walkach o Szczecin brały udział dwie jednostki Wojska Polskiego:
Druga Łużycka Dywizja Artylerii - sformowana w rejonie Włodawy w drugiej połowie 1944 roku. Do walki przystąpiła w marcu 1945 roku, walcząc w rejonie Drawna, Chlebowa, Łobza, Reska, Trzebiatowa i Szczecina-Dąbia. Po 20 marca została przegrupowana w okolice Wrocławia, a następnie wzięła udział w operacji berlińskiej i praskiej.
Obok niej na przedpolach Szczecina walczyła również druga polska jednostka: Samodzielna Brygada Moździerzy.

 

Druga Łużycka Dywizja Artylerii

d-ca: gen. bryg. Benedykt Nesterowicz
skład:
- 6 Brygada Artylerii Lekkiej - d-ca: płk. Michał Aguriewski
- 7 Brygada Artylerii Haubic - d-ca: płk. Jan Kusznarewicz
- 8 Brygada Artylerii Ciężkiej - d-ca: płk. Anastazy Szczadrin
uzbrojenie:
- działa 76 mm - 72 szt.
- haubice 122 mm - 60 szt.
- haubicoarmaty - 36 szt.
stan osobowy Dywizji wynosił ok. 5700 ludzi

Haubica M-30 kaliber: 122 mm Ciężar: 2350-2500 kg. Donośność: do 12 km. Szybkostrzelność: 5-6 strz/min Waga pocisku: 13-23 kg

Pierwsza Samodzielna Brygada Moździerzy

d-ca: płk. Wasyl Jurym
skład:
- 5 Pułk Mozdzierzy - d-ca: mjr Aleksander Dedow
- 8 Pułk Mozdzierzy - d-ca: mjr P. Żurba
- 10 Pułk Mozdzierzy - d-ca: ppłk. Aleksy Bułchatow
- 11 Pułk Mozdzierzy - d-ca: płk. Aleksy Kalentiew
uzbrojenie:
- moździerze 120 mm - 144 szt.
- rusznice przeciwpancerne - 108 szt.
stan osobowy Brygady wynosił ok. 2600 ludzi

Moździerz wzór 1938 kaliber: 120 mm Ciężar na stanowisku ogniowym: 260-270 kg Szybkostrzelność: 12-15 strz./min. Donośność: 1300-5600 m. Ciężar granatu: 16-16,5 kg

 

Pobyt artylerzystów polskich na obrzeżach Puszczy Bukowej został w różnoraki sposób upamiętniony przez działaczy PTTK z Antonim Adamczakiem na czele:

W Chlebowie znajduje się kamienny cokół z tablicą zawierającą wizerunek armaty i napis mówiący nam o tym, że w dniach 9-20.III.1945r. w rejonie Chlebowa 2 Łużycka Dywizja Artylerii WP wspierała ogniem piechotę radziecką w walce z Niemcami o wyzwolenie prawobrzeżnego Szczecina. Podpis pod napisem informuje, że tablicę ufundowała młodzież SKKT-PTTK Szczecina oraz społeczeństwo M.Gm. Gryfina w 1981r.

Jedno ze wzgórz w Kluczu nosi nazwę Wzgórza Bombardierów (zachowały się tu ślady stanowisk ogniowych 1 i 2 baterii 48 PAL 2 Łużyckiej Dywizji Artylerii).

Do działań artylerii z marca 1945r. nawiązuje też nazwą Dolina Dział znajdująca się na terenie Puszczy Bukowej pomiędzy Kluczem a Radziszewkiem.

Ponadto jeden ze szlaków w Puszczy Bukowej poprowadzono przez tereny związane z walkami polskich artylerzystów i nosi on nazwę : "Szlak Artyleryjski im. 2 Łużyckiej Dywizji Artylerii WP". Jest on oznakowany kolorem żółtym , posiada długość ok. 19 km i wiedzie trasą : Szczecin Podjuchy - Szczecin Żydowce - Kluczewko - gajówka Radziszewko (leśnictwo Podjuchy) - uroczysko Omulne - Chlebowo - Lisia Miedza - Jarząbki - jezioro Binowskie - Binowo.

Walki artylerzystów polskich upamiętnia wreszcie nasz rajd, zapoczątkowany przed laty przez znanego szczecińskiego krajoznawcę i członka klubu "Wiercipięty" – Antoniego Adamczaka. Odbywa się on już po raz dwudziesty trzeci (przez pewien okres czasu funkcjonował też pod nazwą "Mały Rajd Wyzwolenia"). Pamiętajmy więc o polskich żołnierzach, którzy w trudzie i znoju walczyli by rozgromić hitlerowskie Niemcy.